اسماء خواجه‌زاده

به نام خداوند

باب فعل/ مواضع رفع و نصب فعل مضارع

6. فعل مضارع ِ خالی از نواصب و جوازم و تمام چیزهایی که موجب مبنی شدن آن شود، مرفوع می شود.

7. وقتی یکی از حروف ناصبه بر سر فعل مضارع بیاید، فعل منصوب می شود. 

[حروف ناصبه: ان، لن، اذن، کی، لکی، لام تعلیل، لام تاکید، حتی، او، فاء سببیت مسبوق به نفی محض یا طلب محض، واو معیت مسبوق به نفی یا طلب، واو/فاء/ ثم/ او عطف شده بر اسم جامد یا غیر مؤول]

[توضیح]

* أن:

فایده: «ان» اگر ـ بعد از فعلی که دال بر یقین باشد بیاید، فعل مضارع را منصوب نمی‎کند، بلکه در این صورت مخفف از ثقیله است.

ـ اگر بعد از فعل ظنی بیاید هر دو وجه جایز است.

در سایر موارد یا اگر در ابتدا قرار بگیرد، ناصبه است و با صله‎اش تأویل به مصدر می‎شود، که معمولا یا (متعلق به عامل قبلش است) یا (بنابر مبتدا بودن در موضع رفع است).

* لن:

*اذن

فایده: «اذن» فقط با سه شرط منصوب می‌کند:

اول: صدر جواب باشد.

دوم: متصل به فعل باشد. (جایز است «لا» نفی یا قسم بین «اذن» و فعل فاصله بیندازد.)

سوم: زمان آن فعل مستقبل باشد.

* کی، لکی:

فعل مضارع را با تقدیر «أن» مابعد منصوب می‎کنند.

* لام تعلیل:

فایده: ـ با «لام تعلیل» می‎توان «أن» ناصبه استفاده کرد، و در این صورت «أن» ناصبه با فعلی که منصوب شده در محل جر با لام مذکور است.

ـ اما اگر لام همراه «لا» باشد فقط باید با «ان» بیاید (به جهت کراهت اجتماع دو لام). >> «لئلا» که در اصل «لأن لا...» است.

* لام تأکید:

فایده: 

• لام تاکید بعد از «کان» منفی برای تاکید آورده می شود.
• به این لام، به دلیل ملازمت با حجد (نفی) لام جحود هم می گویند.